DNK, odnosno desiksoribonukleinska kiselina je nasljedni materijal kod čovjeka te skoro svih ostalih postojećih organizama. Kada poredimo DNK u svakoj ćeliji u ljudskom tijelu, možemo zaključiti da je ćelijska DNK skoro identična. Informacije u DNK su kodirane u četiri hemijske baze: adenin (A), guanin (G), citozin (c) I timin (T). Fascinantno je da ljudska DNK se sastoji od skoro 3 biliona baza, te skoro 99% tih baza je identično u svim ljudima.
Vrlo bitna osobina DNK je da se može replicirati – što znači da kada se ćelije dijele, dobijamo identičnu kopiju DNK u novoj ćeliji koja je bila u staroj ćeliji.
U ovom članku, prezentiramo vam 10 činjenica o DNK za koje smatramo da su izuzetno zanimljive za znati!
Geni nam ne dozvoljavaju da živimo duže od 125 godina?
Najstarija osoba na svijetu imala je 122 godine. Naučnici vjeruju da postoji limit do kojeg možemo starati. Svaka vrsta, uključujući i ljudsku, ima unaprijed određen vijek na koji je nemoguće uticati, bez obzira na sve. Uprkos zdravom načinu života, savršenim spoljnim uslovima, razvoju medicine, oštećenja koja DNK trpi je nemoguće sanirati.
Ljudi su skoro identični!
Svi mi dijelimo oko 99.9% istog DNK. Preostalih 0.1% odgovorno je za razlike poput boje očiju, kose, sve do genetskih predispozicija za razne bolesti. Dakle, svega maleni procenat genoma čini nas jedinstvenima.
Moguće je živjeti sa dva seta DNK u isto vrijeme
Organizmi sa dva seta DNK su među nama. Neki od njih su tu sposobnost razvili tokom razvoja fetusa, drugi nakon transplantacije koštane srži. Oni se zbirno nazivaju – Kimere. U grčkoj mitologiji Kimere su predstavljale stvorenja u obliku lava, koze i zmaja u jednom biću.
Ljudi dijele DNK sa životinjama i biljkama
Svi živi organizmi na planeti imaju sličnosti u genima. Naučnici vjeruju da je to zbog činjenice da smo svi nastali od istog pretka. Očigledne sličnosti ljudi imaju sa šimpanzama – 96% genetske sličnosti, ali i sa mačkama (90%), kravama (80%), pa čak i bananama (60%).
Blizanci i nisu toliko slični
Blizanci imaju isti DNK pri začeću, ali postoje brojni faktori koji utiču na njihov razvoj u materici i kasnije tokom života. Na primjer, fetusi mogu primati različitu količinu hranljivih materija, pa na kraju braća i sestre budu različite fizičke građe, iako su u startu imali identične genetske predispozicije.
Posebnosti su rezultat mutacija
Vitiligo, heterohromija (različita boja očiju) i albinizam su rijetke genetske mutacije i direktno su uslovljene genetskim poremećajima. Te promjene uvijek su drastične. Elizabet Tejlor, na primjer, poznata je po njenim bujnim trepavicama. Naučnici vjeruju da je to zbog genetske mutacije koja je učinila da ona, ustvari, živi sa dva seta trepavica.
Ko još voli brokoli?
Ako ne volite brokoli, ne brinite. Možda niste razmaženi. Naučnici su došli do zaključka da povrće poput brokolija i kupusa sadrže hemijske supstance koje mogu varirati u ukusu u zavisnosti od genetske predispozicije i razvoja čula ukusa. Zato je za neke ručak sa zelenišom prihvatljiv. Za druge i ne baš.
Kreativnost je, također, gen!
Kreativci su često “čudaci” koji rješavaju kompleksne zadatke na drugačiji način. Njihov mozak radi u petoj brzini, što nije slučaj sa običnim smrtnicima. Oni imaju sposobnost da razmišljaju uporedo o više stvari i bolje im ide procesuiranje emocija i osjećanja. Naučnici tvrde da je takvo ponašanje direktno uređeno genima.
Virusi su u nama
Naš DNK sastavljen je i od virusa kojima su bili izloženi naši preci hiljadama godina unazad. Neke od njih naši organizmi prihvatili su kroz prilagođavanje novim sredinama i zbog zaštite od drugih virusa. Drugi dio virusa u našem DNK su rezultat starih infekcija.
Milioni genetskih mutacija dogode se tokom života
DNK svake ćelije u ljudskom organizmu oštećen je makar 10.000 puta tokom života. Naše tijelo je sposobno da “popravi” većinu oštećenja, ali ponekad to nije dovoljno. Ako se takva oštećenja nagomiaju, a tijelo nema snagu da ih obradu, onda to može dovesti do promjene funkcionisanja gena i ozbiljnih oboljenja. Takve mutacije najčešće su prouzrokovane spoljnim faktorima, kao što su UV zračenje, hemikalije, zagađenost i virusi
Ljudska DNK je fascinantna iz toliko mnogo razloga – ovdje su prezentirane 10 činjenica za koje smatramo da bi bile odlične za znati radi sebe, koliko i radi širenja znanja. Obavezno podijelite naučeno sa svojim bližnjim da bi ih naučili nešto novo o DNK te još više o njima samima!
